شهرستان آباده

آباده یکی از شهرستان های استان فارس با مرکزیت شهر آباده است که در شمالي ترين نقطه استان فارس قرار دارد. این شهرستان از شمال و غرب به استان اصفهان، از جنوب به استان صفاشهر (فارس) و از شرق با استان يزد همسایه است. آباده به دليل واقع شدن در سه راهي مواصلاتي بين اصفهان، يزد و شيراز موقعيت ويژه‌اي دارد و در فاصله 270 کيلومتري شمال شيراز، 200 کيلومتري جنوب اصفهان، 190 کيلومتري جنوب غربي يزد قرار گرفته است.

آب وهوا

آب وهواي شهرستان آباده کوهستاني (نیمه کوهستانی) است. ميانگين بارندگي سالانه آن حدود120 ميليمتر وميزان بارش سالانه آن حدود 200 ميليمتر است و از مناطق نیمه خشک استان فارس به‌ شمار می آید. آباده زمستاني سرد و طولاني و تابستاني خنک و معتدل دارد.

دين و زبان (گویش)

مذهب مردم آباده شیعه می باشد و زبان آنان فارسي است. در بعضي از بخش‌هاي اطراف آن طوايفي از اعراب و ايل قشقايي ساکنند که گويش ترکي دارند.

پوشش گياهي و نمونه جانوري

پوشش گياهي اين منطقه از نوع استپ کوهپايه‌اي يا نيمه بياباني است. پوشش گياهي آن در رديف مراتع متوسط قرار دارد و جانوراني از قبيل قوچ و ميش، کل و بز، آهو، خرگوش، تشي، گرگ، کفتار، پلنگ، روباه، گربه پالاس و نيز پرندگاني از جمله کبک، قمري، هدهد، تيهو، بلدرچين، باقرقره و از پرندگان شکاري سارگپه و دليجه همچنين از خزندگان انواع مارها، سوسمارها و لاک پشت را مي توان نام برد که در منطقه زندگي مي کنند.

صنايع دستی

آباده در سال ۱۳۹۷ به عنوان شهر جهانی منبت انتخاب شد.  منبت کاري آباده شهرت جهاني دارد و نمونه‌هاي آن در موزه‌هاي جهان نگهداري مي‌شود. ملکي وگيوه‌ دوزی نیز از دیگر نمونه های شاخص صنایع دستی این استان به شمار می رود که در نهايت ظرافت، استحکام و دقت، بافته و ساخته شده اند. در کنار این‌ها، خاتم کاری، خراطی و قالی‌بافی هم از صنایع دستی آباده‌ای ها به‌شمار می‌رود.

سوغات آباده

معروف ترین سوغات آباده، سفیدآب یا روشور می باشد و دیگر سوغات محبوب این شهر می توان ملکی و گیوه را نام برد.

غذاهای محلی:

پلو اسفندی یکی از غذاهای محلی و محبوب شهر آباده می باشد. پلو اسفندی در روز اول اسفند ماه تهیه و آماده می‌شود. در این پلو، معمولاً از هفت نوع غلات و حبوبات استفاده می‌شود.

داستان آباده …

آباده ريشه در هزاره‌هاي قبل از ميلاد دارد و دروازه ورودي استان فارس به حساب می آید. اما شواهد اوج شکوفایی آن به دوران ساسانیان و سپس به دوره کریم خان زند باز می گردد. آثار قلعه های قدیمی، مانند قلعه ی کهنه، قلعه ی نارنجی، قلعه شیراز هنوز هم در اطراف این شهر دیده می شود. از قدیم عقیده بر این باور بود که نام این شهر به دستور کریم زند، آباده گذاشته شده است. اما نام این شهر پیشینه ای پیش از تاریخی دارد که در دوران باستان آن را آپاتیه یا آپاتیه نما (به معنای ده آباد ) می نامیدند. در دوره صفویه و ابتدای حکومت زندیه همزمان با حضور شاه اسماعیل سوم شهر آباده در مسیر جدیدی از پیدایش ویژگی ‌های شهرنشینی قرار گرفته و اولین ساخت و سازها با جلوه گاه‌ های یک شهر شرقی در آباده ایجاد شد. در حدود سال 1197 که کريمخان زند شيراز را به عنوان پايتختي برگزيد و به فرمان او براي حفظ امنيت راه کاروان‌ها قلعه شیراز بنا گرديد. به فرمان کریم خان، عده‌اي از طوايف پرندي و گرجي از اصفهان به آباده آمدند و مأمور آبادي و عمران اين منطقه گرديدند.

گردشگری شهرستان آباده:

همانطور که از داستان آباده پیداست این شهرستان پیشینه هزاران ساله دارد که هنوز نشانه هایی از آنها در دل این شهرستان وجود دارد که دیدن آنها هر بیننده ای را به حیرت وادار می کند، در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.

شهر ایزدخواست

شهر ایزدخواست در عهد ساسانی یکی از شهرهای مهم ایالت استخر به حساب می آمده است. که در گذشته پس از عبور مرز استان فارس و اصفهان اولین شهری که در استان فارس دیده می شد، شهر ایزدخواست بوده است، که بیشتر جهان‌گردان خارجی در سیاحت‌نامه‌ی خود از این شهر و از قلعه‌ی معروف آن نام برده‌اند. قلعه ایزد خواست که نخستین بنای طبقانی در دنیا حساب می آید. قلعه ایزد خواست روی صخره‌ای طبیعی بنا شده و تنها ضلع غربی آن تقریبا با زمین هم‌سطح است. خانه‌ها حیاط نداشتند و پشت‌بام طبقه‌ی اول، حیاط طبقه‌ی دوم بوده است. معماری چشمگیر قلعه ایزدخواست به گونه‌ای است که درون آن خانه‌های کوچک در کوچه‌های تنگ و باریک ساخته شده است. در میانه‌های قلعه یک چهار طاقی نسبتا بزرگ وجود دارد که یکی از نشانه های اصلی تعلق این قلعه به دوره ساسانی است. این چهار طاقی به “آتشکده” ای درون قلعه متعلق است که پس از ظهور اسلام و مسلمان شدن مردم این آتشکده به مسجد تبدیل می‌شود و در زمان صفویان نیز بناهایی همچون حمام به آن اضافه می گردد. این دژ باستانی را که با نام‌های دیگری همچون قلعه سرسنگ یا قلعه کهنه نیز می‌خوانند، شکوه این قلعه تنها به معماری آن برنمی‌گردد، بلکه محل ساخت آن بسیار هوشمندانه بوده است. دژ ایزدخواست در طول تاریخ فتح نشده و همواره دست‌نیافتنی باقی مانده است.

در محدوده شهر ایزد خواست کاروانسرای شاه عباسی و پل صفوی که عبور از رودخانه ی ایزدخواست را ممکن می کرده در چشم انداز قلعه قرار گرفته اند. کاروانسرای ایزد خواست از آثار دوره صفویه است که شامل یک حیاط مربع شکل در وسط کاروانسرا است و تعدادی حجره و اتاق در اطراف آن قراردارد. این کاروان سرا در جنوب قلعه ایزد خواست واقع است. صفویان در نزدیکی شهر و بر سر راه رودخانه ایزدخواست یک سد قوسی سنگی هم از خود به یادگار گذاشته اند.

کمی دورتر از قلعه و در فاصله هفت كیلومتری از آن سد ساسانی ایزدخواست، قرار دارد که این سد نیز به عنوان اولین نمونه از سدهای  قوسی در جهان به حساب می آید؛ این سد که به سد «سربند» نیز معروف است، در تنگه‌ای موسوم به گلوگاه که کم‌عرض‌ترین برش رودخانه بوده، قرار دارد . طول این سد ۴۲ متر، ارتفاع متوسط آن ۱۵ متر و از جنس سنگ آهکی به صورت سنگ لاشه تراشیده به صورت چهار گوش و مستطیل شکل و ملات گچ و ساروج در هسته است. قسمت میانی سد که دریچه، پلکان مارپیچ و محل سرریز در آن قرار داشته، به کلی از میان رفته و قسمت بالای دیوارهای باقی‌مانده نیز فرو ریخته‌است. این سد ظاهراً برای مهار و ذخیره سیلاب‌های رودخانه‌های فصلی برپا شده‌است.

قصربهرام گور

در سمت راست مسیر شیراز به آباده در بخش سورمق مجموعه ای شبیه به یک تپه خاکی دیده می شود که به قصر بهرام گور مشهور است. این بنا که هم اکنون فرو ریخته دارای آثار دیوارهایی با خشت هایی مکعبی است. این كاخ كه به «كوشك كبود» یا «كاخ مشكی» معروف است درواقع محلی برای اقامت بهرام پادشاه ساسانیان بوده كه برای شكار به این منطقه می‌آمده است.

تیمچه صرافان آباده

تیمچه (کاروانسرای کوچک) صرافان آباده اثری به جا مانده از دوران قاجار است که محلی برای داد و ستد بوده است. این تیمچه دربازارکهنه قراردارد که درگذشته در مالکیت حاج ملاعبدالله واعظ بوده است. که به‌وسیلۀ خود او برای انجام امور بازرگانی نزدیک به 120سال پیش به دست استاد «رضا یزدی» در بافت قدیم شهرآباده ساخته شده است. این بنای تاریخی نزدیک یک هزار و هشتاد مترمربع مساحت دارد و اعیانی دواشکوبه (طبقه) آن یک هزارو پنجاه مترمربع است. ورودی تیمچه درضلع شرقی واقع شده و درب آن به گونه زیبایی منبت کاری و سر در ورودی با اشکال شیر و گل و بوته گچکاری شده است. این بنای آجری دارای حیاتی مستطیل شکل در میانه آن است. پیرامون آن در دو طبقه اتاق وحجره‌ها واقع شده‌اند. تاق ورودی آن دردو سو (دوطرف) دارای مقرنس‌های زیبای گچی است که از 36 حجره ساخته شده است.

این بنا هم اکنون به عنوان نخستین بازارچه دائم صنایع دستی شمال استان فارس و ششمین بازارچه دائم صنایع دستی کشور در اختیار هنرمندان و صنعتگران این شهرستان قرار گرفته است.

کاروانسرای خان خوره

کاروانسراهایی با طرح هشت ضلعی بسیار کم یابند. خان خوره یکی از این کاروانسراهاست. این كارونسرا يكي از كاروانسراهاي معروف دوران صفويه است كه در گذشته رونق فراواني داشته. نماي بيروني كاروانسرا از سنگ است كه در مواردي مثل ورودي بنا از آجر استفاده شده است كه علاوه بر زيبايي موجب شاخص شدن ورودي بنا شده است. در نماي بيروني بنا هشت برج دفاعي وجود دارد. بعد از ورود به كاروانسرا وارد فضاي مربع شكلي مي شويم كه درحقيقت حكم فضاي تقسيم را دارد. در طرفين راهرو دو اتاق وجود دارد. كه شايد محل اقامت خدمه و نگهبانان بوده است پس از عبور از فضاي تقسيم وارد حياط 8 ضلعي بنا مي شويم كه چهار ايوان در چهار گوشه اصلي آن وجود دارد. در فضاي مابين ايوانها و بر گرداگرد حياط مركزي بنا تعداد 15حجره قرار گرفته است و يك صُفّه جلوي آن است كه محلي است براي نشستن و البته حجره هايي در پشت ايوان ها وجود دارد كه محل اقامت ميهمانان ويژه بوده است. در پشت فضاي حجره ها 4 فضاي راهرو مانند به نام اصطبل وجود دارد كه راه ارتباطي آنها از طريق حياط بنا است. هشت برج دفاعی، نمایی سنگی، پانزده حجره، آب انبار و اصطبل حیوانات از مشخصات عمده کاروانسرای خان خوره است.

عمارت کلاه فرنگی

از دیگر آثار زیبا و دیدنی در مرکز شهر آباده عمارت کلاه فرنگی است. این عمارت یک طبقه بوده و بر روی سکویی به ارتفاع 80 سانتی متر قراردارد، و از آثار دوران قاجاریه است که دارای نقشه تقریبا دایره‌ای بوده و درمیان باغچه‌ای کوچک واقع شده است. این عمارت یک طبقه با وسعتی در حدود ۲۰ متر مربع، دارای چهار در ورودی و پنجره‌های بلند بوده است. خود بنا از خشت و گل است و داخل بنا با آجرهای مربع شکل فرش شده است. سقف بنا توسط نجاری بنام علی کاکا منصور ساخته شده است که او نیز از برادران امامی که منبت کاران قابلی بودند دعوت می‌کند تا سقف را آینه کاری یا منبت کنند. این بنای یک طبقه به سبک کلاه فرنگی شیراز زندیه، هشت گوش ساخته شده است.

طبیعت گردی:

گردشگرانی که به طبیعت گردی علاقه مند هستند نیز می توانند از منطقه شکار ممنوع بصیران، چنارو، باغات فيروزي، چشمه ريز، منطقه شکار ممنوع بید بیده، منطقه حفاظت شده توت سیاه و … در استان آباده دیدن کنند.

از دیگر مناطق گردشگری شهرستان آباده می توان به: آرامگاه خواجه عکاشه، تپه دو گردو، تپه فرودگاه، تپه قلعه گبری، تپه کریم‌ آباد، تکیه مسجد جامع‌آباده، تل بزی، تل ساریاتن، تل شاه محمود، تل قره ترک (ساریات)، تل قلعه ارون، خانه ابرقوئی‌ آباده، خانه امید سالار آباده، خانه دهقان، خانه شاه اسماعیل، چاپارخانه چهل‌ زرعی، قز قلعه سی، قلعه گبری دهدق، قلعه دوقلک یا دوقله (قلعه گل یک)، مجموعه خرفخانه‌های کوه خواجه، محوطه آب شتر، مسجد امام حسن دهدق، امامزاده سید محمد شورجستان و … اشاره کرد.

چگونه به آباده برویم:

اگر اهل رانندگی هستید سفر به آباده با ماشین شخصی خودتان گزینه بسیار خوبی است. زیرا فرودگاه شهدای آباده که بین بیدک و سورمق می‌باشد هنوز به بهره‌برداری نرسیده است. و اگر حوصله رانندگی را ندارید می توانید از قطار که ایستگاه آن در جاده آباده به صغاد قرار دارد استفاده کنید و همچنین پایانه اتوبوس رانی شهرستان آباده نیز فعال می باشد.

اگر هنوز به آباده نرسیده اید و می خواهید شب را در شهر تاریخی ایزدخواست بگذرانید اقامتگاه بوم گردی مهرگان پارس آباده که خانه ای تاریخی است و پیشینه آن به دوران پهلوی اول بازمی گردد گزینه خوبی می باشد و فاصله آن تا مرکز شهر آباده، حدود 70 کیلومتر می باشد.

اگر خیال ماندن در خود شهر آباده را دارید هتل دو ستاره لاله آباده گزینه خوبی می باشد زیرا با بیش از 40 سال قدمت، از هتل های با سابقه در صنعت هتلداری و گردشگری استان فارس می باشد. در ضمن مهمانسرای جهانگردی آباده را نیز نباید فراموش کرد. اگر از شهر آباده خارج شده اید و می خواهید به سمت جنوب استان فارس و خلیج فارس بروید اقامتگاه بوم گردی موبد آباده در شهر سورمق، روستای باقرآباد واقع شده است می تواند گزینه مناسبی برای مسافرانی باشد که هدفشان تجربه سبک متفاوتی از زندگی است. زیرا اقامتگاه بوم گردی موبد آباده قدمتی حدود 150 سال دارد و از خدمات آن می توان به غذاهای محلی، رقص محلی و پخش موسیقی زنده محلی اشاره کرد. دیگر اقامتگاه های بوم گردی این شهرستان عبارتند از: اقامتگاه بوم گردی درافشان، اقامتگاه بوم گردی دهمورد، اقامتگاه بوم گردی سرقنات، اقامتگاه بوم گردی خانه محمدخان سورمق و