شهرستان نی ریز

نی ریز یکی از شهرستان های استان فارس با مرکزیت شهر نی ریز است. نی ریز از جنوب به دریاچه بختگان و شهرستان بختگان، از غرب به استان کرمان، از شرق به استهبان، از جنوب غربی به شهرستان خاتم در استان یزد و از شمال به شهرستان داراب محدود می شود. نی ریز از مهم ترین شهرهای جنوب ایران می باشد که نقطه تلاقی استان های فارس، کرمان، یزد، هرمزگان و اصفهان است.

آب وهوا

آب وهواي شهرستان نی ریز گرم و معتدل است. میانگین بارندگی در این شهرستان حدود 300 میلی‌متر می باشد.

دين و زبان (گویش)

مذهب مردم نی ریز شیعه می باشد و زبان آنان فارسي است. در بعضي از بخش‌هاي اطراف آن طوايفي از اعراب و ايل قشقايي ساکنند که گويش عربی و ترکي دارند.

پوشش گياهي و نمونه جانوري

پوشش گیاهی در شهرستان نی ریز از نوع گرمسیری و کوهستانی است و شامل درختان و گیاهان بنه، قیچ، بادام وحشی، تنگرس، درمنه، شقایق وحشی، ارس، کیکم، گیاهان خانواده گندمیان و … و به تناسب شرایط طبیعی و پوشش گیاهی، از حیات وحش متنوعی نیز برخوردار است که شامل کل و بز، قوچ ومیش، پلنگ، گرگ، شغال، روباه معمولی، روباه سردم سفید، تشی، خرگوش و… و پرندگانی همچون هوبره، دراج، کبک، تیهو، کبوتر، قمری، بلدرچین، سینه سیاه و… انواع مارها و خزندگان و لاک پشت می‌باشد.

صنايع دستي

مهم‌ترین صنعت دستی این شهرستان گلیم‌بافی، سفالگری، چاقوسازی، خراطی چوب، معرق چوب، گره چینی، سراجی سنتی، بافت پوشاک سنتی و… می باشد.

سوغات نی ریز

از سوغات این شهرستان علاوه بر صنایع دستی آن می توان به انار، انجیر، بادام، حلوای کنجد، کماچ، رب انار، شیره انگور و … اشاره کرد.

غذاهای محلی

غذا های محلی این شهرستان شامل انواع نان های سنتی، آش های محلی، آب بنه، آب کشک، آب تافته، آب گوجه، قورمه و… می باشد.

 

داستان نی ریز …

بر اساس یافته های باستان شناسان از بخش پشتکوه این شهرستان، نی ریز ريشه در هزاره‌ پنجم قبل از ميلاد دارد، به دنبال کاوش‌های باستان‌شناسی که در اوایل سده بیستم در تخت جمشید انحام گرفت، الواحی گلی مربوط به دوره هخامنشیان به دست آمد که در آن‌ها (حدود ۱۵ لوحه) به نام‌هایی چون نَرِزُّش، نَرِزیش و… برمی‌خوریم که به عقیده باستان شناسان به نی ریز برمی‌گردد. منطقه‌ای را که در حال حاضر به نیریز معروف است در دوران داریوش کبیر از شهرهای آباد و پر جمعیت فارس بوده و استناد لوحه سنگی که بر اثر کاوش‌های علمی از تخت جمشید بدست آمده، کتیبه مزبور هم که به خط میخی نقر شده در زمان هخامنشیان (داریوش بزرگ) نای ذی (کارگاه اسلحه سازی) نامیده می‌شد، چه در آن دوره بیش از ۷۰۰ کارگاه نیزه و شمشیر و زره سازی در آن وجود داشته و در واقع اسلحه خانه داریوش کبیر بوده‌است. در سده یازدهم ه‍. ق، در نیریز بیمارستان و مدرسه طبی و نیز مدرسه علوم دینی به نام مدرسه غیاثیه وجود داشته‌است. هربرت که در سال ۱۰۳۸ ه‍.ق یعنی در آخرین سال حکومت شاه عباس صفوی از نیریز می‌گذشت، از وجود بیمارستان و مدرسه طبی خبر داده‌است. مدرسه غیاثیه نیز با توجه به وقف نامه آن که در سال ۱۰۹۳ ه‍.ق نوشته شده در همین سده بنا شده‌است. نی ریز در این دوره به دست سپاهیان اشرف افغان غارت شد. در اواخر دوره کریم خان زند، میر حسام الدین عرب از طایفه شیبانی ایل عرب فارس بر نیریز حکومت می‌کرد. وی تا حدود ۱۲۰۸ ه‍.ق در مناطق بین کرمان، یزد و فارس به مبارزه با سپاهیان آقا محمد خان پرداخت و سرانجام در ۱۲۰۹ ه‍.ق در بم گرفتار شد و بدستور آقا محمد خان قاجار به قتل رسید. شهر نیریز از زمان هخامنشیان تابحال سه بار دستخوش تهاجم سیل و عوامل طبیعی قرار گرفته و برای مرتبه چهارم در محل فعلی بنا شده‌است.

گردشگری شهرستان نی ریز

همانطور که از داستان نی ریز پیداست این شهرستان ریشه در هزاره پنجم قبل از میلاد دارد و تاریخ و مردمان بی نظیری را به خود دیده است. اوج شکوفایی آن در عصر هخامنشیان و بعدها در دوران صفویان می باشد که هنوز نشانه هایی از تمامی تاریخ بی نظیر آن در دل این شهرستان وجود دارد که دیدن آنها هر بیننده ای را به حیرت وادار می کند، در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.

مسجد جامع کبیر

این مسجد یکی از بناهای تاریخی و از قدیمیترین مساجدی است که در سده‌های نخستین اسلامی بنا شده‌است. برخی این مسجد را آتشکده دانسته و گفته‌اند که در دوره ساسانیان، آتش مقدس را از آتشکده کاریان به آنجا می‌آوردند. ایوان اصلی مسجد به شیوه بناهای ایوان دار بنا گشته و بقیه مضافات بنای فعلی مسجد جامع بتدریج در قرون متمادی احداث گردیده‌است و قدیمیترین قسمت مسجد ایوان است که در قسمت جنوبی به چشم می‌خورد. بناهای پیرامون آن الحاقی است. تاریخهای تغییرات و تعمیرات مسجد بر سردر ورودی و قدیمیترین تاریخها در محراب ایوان به چشم می‌خورد و قدیمیترین تاریخ را که در مسجد جامع نیریزمی توان یافت سال ۳۶۳ سال بنای محراب ایوان جنوبی است.

مسجد جامع صغیر

به مسجد بازار نیز شهرت دارد (مسجد امام خمینی کنونی). بنای قدیمی این مسجد چند سال پیش تخریب شد. تاریخ بنای آن بطور دقیق دانسته نیست. برخی تاریخ بنای آن را در سال ۷۳۳ ه. ق گفته‌اند. کتیبه‌ای سنگی بر سردر مسجد موجود بوده که تاریخ ۸۴۰ ه. ق را داشته‌است. در این مسجد دو کتیبه تاریخی بوده‌است. نخست، کتیبه فرمان شاه طهماسب اول صفوی و کتیبه دیگر شرح وقایع سید یحیی دارابی در دوره ناصرالدین شاه است.

خانه فاتح ( بازارچه صنایع دستی)

اين منزل تاريخي و با ارزش در مركز شهر و در كنار كاروانسراي سروي و حمام قديمي قرار گرفته است. اين بنا كه در اواخر دوره زنديه توسط معماران ني ريزي و يزدي ساخته شده است داراي دو عمارت جنوبي و شمالي مي باشد كه قسمت جنوبي آن هنوز پابرجا و تقريباً سالم مي باشد كه داراي تزئيناتي از جمله كاشي كاري و مشبك سقف و همچنين شير سر با نقاشي موضوع بهرام گور مي باشد.

شيخ بهلول عارف ني ريزي

آرامگاه و مقبره اش ابتداي محله آباد زردشت قرار دارد و داراي گنبد و معجر و ضريح بود كه در بوستاني با صفا و فرح افزا واقع شده بود. بالاي ضريح و معجر شيخ بهلول پنجگي آهني به سقف گنبد متصل بود طايفه نسوان كه آرزويی داشتند بر سر قبر شيخ مي رفتند. پس از نماز خواندن و دعا كردن و زيارت نيت مي كردند و روسري خود يا دستمالي را بسمت پنجك فلزي پرتاب مي كردند. اگر به آن پنجك گير مي كرد معتقد بودند كه نيت شان بر آورده مي شود و جامه عمل مي پوشد. البته تا سه بار اين عمل پرتاب را انجام مي دادند. اگر در يكي از اين سه مرحله روسري يا دستمال به پنجك گير نمي كرد. بر اين باور و عقيده بودند كه نيت شان برآورده نمي شود.

قدمگاه پلنگان

اين قدمگاه داراي يك كهل سنگي با چندين طاقچه و يك در ورودي در سمت شمال مي باشد. كنار آن يك درخت تنومند و قوي كهنسال بنه (پسته كوهي) سر بفلك كشيده وجود دارد. در طاقچه هاي آن چراغ روشن مي كنند و شمع مي افروزند و به درخت بنه پارچه مي بندند و نذر و نياز مي كنند. اخيراً نزديك اين قدمگاه مسجدي هم ساخته اند . در سال هاي اخير بالاتر از اين قدمگاه يك حلقه چاه آبي حفر نموده اند جهت آب شرب مردم و آنرا به نام چاه امام حسين عليه السلام نامگذاري كرده اند و چند اصله درخت انجير هم پيرامون اين چاه وقف گرديده تا رهگذران از انجير اين درختان بصورت صلواتي استفاده كنند.

 

طبیعت گردی

منطقه حفاظت شده بهرام گور

به گفته كارشناسان اداره كل حفاظت محيط زيست استان فارس اين منطقه نمونه برجسته‌اي از مظاهر طبيعت ايران زمين است كه داراي ويژگي‌هاي منحصر به فرد و نادري از نظر زيبايي چشم‌اندازها، تنوع گونه‌هاي گياهي و جانوري و شرايط گردشگري در طبيعت است. براساس گزارش اداره كل حفاظت محيط زيست استان فارس منطقه حفاظت شده بهرام گور در شرق شهرستان ني‌ريز و در مرز استان فارس و كرمان واقع شده و منطقه‌اي نيمه صحرايي است كه هواي اين منطقه در ارتفاعات معتدل و در دشتها عموماً كويري است. اين منطقه در سال1351 به عنوان منطقه حفاظت شده تحت كنترل و نظارت محيط زيست درآمد كه به جهت غناي زيستي و به ويژه وجود گونه ((گورخر)) آسيايي در آن نام بهرام گور به خود گرفت.

آبشار فصلی تارم

این آبشار در پنج کیلومتری شهر نی ریز و در دامنه کوه‌های جنوبی این شهر واقع بوده و تلفیقی از زیبایی‌های طبیعی چون چشمه، کوه، جنگل یک قنات زیبا به نام آبادزردشت بر زیبایی آن افزوده است. آب آبشار و چندین چشمه در نزدیکی آن پس از عبور از میان درختان انجیر به گورآب می‌ریزد. این آبشار با ارتفاع ۱۱۵ متر بزرگترین آبشار فصلی خاورمیانه است.

دشت لاله‌های واژگون مشکان

لاله واژگون به عنوان گیاهی که تنها رویشگاه آن در جهان ایران می‌باشد توسط سازمان محیط زیست به عنوان اثر طبیعی ملی نام گرفته‌است و در ایران در چند نقطه گزارش رویش داشته‌است از جمله مشکان که در ۱۰کیلومتری غرب این شهر در منطقه جاشترگ واقع است فصل رویش این گونه نادر اواخر فروردین تا اواسط اردیبهشت ماه است.

بید بخون

بید بخون در جنوب نی ریز و حدود ۵ کیلومتری نی ریز واقع شده‌است. شهرت این مکان به دلیل وجود سه درخت چنار قدیمی و چشمه یاقوتی می‌باشد. در اطراف این مکان نیز درختان انجیر، ارژن، بادام و بادام کوهی به چشم می‌خورد.

پهنابه

پهنابه یکی از بکرترین و زیباترین جاذبه های طبیعی شهر نی ریز است. این دره زیبا در نزدیکی روستای پهنابه از توابه دهستان هرگان قرار گرفته است. فاصله این جاذبه طبیعی تا شهر نی ریز 35 کیلومتر بوده و مسیر دسترسی به آن نیز اغلب آسفالته است و تنها چند کیلومتر آخر مسیر به صورت جاده خاکی است. عبور رودخانه پهنابه از میان دره پهنابه از تنگ بوخون در نزدیکی تفرجگاه پهنابه سرچشمه می گیرد. پهنابه تنها رودخانه دائمی شهر نی ریز است که از تنگ بوخون سرچشمه می گیرد.

از دیگر مناطق گردشگری شهرستان نی ریز می توان به:

كاروانسراي سروی، خانه تاریخی حیدری، خانه تاریخی شمشیری، منزل جاوید، حمام حاج محمد حسني، امامزاده خضر نبي الله، امامزاده سيد جلال الدين عبدالله، امامزاده سيد مير شهاب الدين احمد، امامزاده سلطان شاه يعقوب، امامزاده كامل الدين اوربيلي معروف به پير مراد، مسجد جامع سید علی، كاروانسراي كهنه، لایحنا و … را نام برد.

چگونه به نی ریز برویم

این شهرستان فرودگاه ندارد و برای سفر هوایی باید از فرودگاه شهرستان های همسایه آن استفاده کنید. ایستگاه قطار هم در این شهرستان موجود نمی باشد بهترین گزینه برای سفر به این شهرستان استفاده از خودرو شخصی و یا پایانه اتوبوسرانی این شهرستان است.

اقامت در نی ریز

اگر قصد ماندن در خود شهر را دارید پیشنهاد ما هتل نای ذی نی ریز است، این هتل در سال 1392 فعالیت خود را شروع کرد. این هتل در چهار طبقه بنا شده است و دارای 11 باب اتاق و سوئیت می باشد. با اقامت در هتل نای ذی می توان به جاذبه های گردشگری نی ریز نظیر مسجد جامع کبیر با فاصله 2.5 کیلومتر و آبشار تارم با فاصله 10.5 کیلومتر دسترسی داشت.

برای گردشگرانی که به بوم گردی علاقه مند هستند نیز اقامتگاه بوم گردی جاوید گزینه خوبی است. ساختمان اقامتگاه متعلق به اوایل دوره قاجار می باشد که به تازگی مرمت و بازسازی شده و از تابستان سال 1398 به عنوان اقامتگاه بوم گردی افتتاح گردیده است و آماده پذیرایی از گردشگران می باشد. محیط اقامتگاه سنتی و دلنشین است و به گونه ایست که خاطرات گذشته را ورق می زند و شرایطی متفاوت را در شهر نی ریز فراهم کرده است تا مسافران بتوانند با اقامت در آن لحظات خاطره انگیزی را برای خود رقم بزنند.

پیشنهاد دیگر ما اقامتگاه بوم گردی سرای آبی بی است که متعلق به دوران قاجار می باشد و در سال 1396 برای پذیرایی از گردشگران مرمت و بازسازی شده است. در وسط حیاط حوض کوچکی قرار دارد و با گلدان های زیبایی آراسته شده است. اتاق های این اقامتگاه در دو طرف حیاط قرار گرفته و شامل ایوان و اتاق 5 دری است.