شهرستان استهبان

استهبان یکی از شهرستان های استان فارس با مرکزیت شهر استهبان است که شمال آن به نی ریز، جنوب آن به کوه‌های تودج (توده) و غرب آن به دشت رونیز و شرق آن به کوه‌های داراب و ایج محدود می‌شود. استهبان در دشتی قرار دارد که توسط کوه‌ها احاطه شده است. کوه‌های مرتفع، قسمت‌های غربی، جنوب غربی، جنوبی و تا حدودی شمال این شهرستان را فرا گرفته‌اند. مهم‌ترین ارتفاعات آن، سلسله جبال تودج است که در اصل دنباله زاگرس جنوبی می‌باشد و بلندترین ارتفاع در این سلسله جبال ۲۳۰۰ متر است. استهبان به شهر انجیر معروف است و با بیش از ۲۴ هزار هکتار سطح زیر کشت، بزرگترین انجیرستان دیم جهان را دارد.

آب وهوا

آب وهواي شهرستان استهبان معتدل و کوهستاني است. حداکثر گرمای تابستان در این منطقه 2۶ درجه و حداقل سرمای زمستان ۴ درجه زیر صفر است. متوسط دمای هوای این شهرستان 16 درجه و متوسط باران سالانه بین ۵۰ تا ۴۵۰ میلی‌متر گزارش شده‌است. تغییر ریزش برف و باران سالانه از خصلتهای طبیعی و کهن این منطقه محسوب می‌شود.

دين و زبان (گویش)

مذهب مردم آباده شیعه و زبان مردم اين منطقه فارســي است، لهجه هاي عاميانه درآن بسياركم ديده مي شود. علاوه برزبان فارسي اقليت هاي عشايرترك نيزدراين منطقه وجود دارند كه به زبان تركي صحبت مي كنند. گفتگو وسخنان روزمره مردم استهبان هرچند بالهجه خاصي نمي باشد اما از مقدار زيادي واژه هاي اصيل پارسي باستان و پهلوي برخورداراست.

پوشش گياهي و نمونه جانوري

پوشش گیاهی این شهرستان شامل درختان ناحیه معتدل و گیاهانی است که کاربرد دارویی دارند. جنگلهای پراکنده آن درختهای متنوعی را در خود پرورش می‌دهند. درختان به، ارژن، سرو کوهی، جرگه و… با درختچه‌های کوچک، طبیعت سرسبزی را برای این منطقه فراهم آورده‌اند. از محصولات این سرزمین می‌توان انجیر و انگور و زعفران را نام برد. بنا به گزارش شفاهی اداره منابع طبیعی استهبان بیشتر درختان این ناحیه را انجیر بخود اختصاص داده‌است و جانورانی از قبیل گرگ، شغال، روباه، بزکوهی، قوچ، میش و … همچنين از خزندگان انواع مارها، سوسمارها و لاک پشت را مي توان نام برد و از پرندگان وحشی و اهلی عقاب، کبک، تیهو، جغد، پرندگان کوچک و مرغ و ماکیان در این منطقه زندگی می‌کنند.

صنايع دستي

از صنایع دستی استهبان می توان به ملكي دوزی، رواردوزي، مشكودوزي، شيوه بري، گيره بافي ، كلاه بافي، قالي بافي، كرباس بافي، پالان دوزي و … اشاره کرد.

سوغات استهبان

معروف ترین سوغات این شهرستان علاوه بر صنایع دستی آن، انجیر، زعفران، بادام و … می باشد.

غذاهای محلی:

توجه به کشاورزی و باغداری، تولید محصولاتی مانند انار، انگور، غله، حبوبات و … در این شهرستان باعث بوجود آمدن طیف گسترده ای از انواع غذاهای محلی مانند انواع تریدها(تلیت)، آش‌ها و دلمه، لور، گرده اسفناجی، ترید آب انار، ترید آب بابونه و کماچ و … گشته است. اما در این بین خود مردم استهبان علاقه زیادی به غذای سنتی “لور” دارند.

داستان استهبان …

استهبان ريشه در هزاره‌هاي قبل از ميلاد دارد و نام این شهرستان از لغت (سته) به معنای انگورستان گرفته شده است آبادانی این شهر ازسال746 هجری قمری (پس از ویرانی آن در دوره مغول) بدست امیر مبارزالدین آل مظفر صورت گرفته است. این شهر در قدیم داراب چهار محله بوده است که هر کدام از آنان دارای مساجد و آب انبارهای متعددی بود. حمداله مستوفی از آن به عنوان شهری پر درخت که آب و هوای معتدل و میوه فراوان دارد یاد کرده است. جغرافی نویسان اسلامی نام آن را اصطهبان و گاهی هم اصطهبانات ثبت کرده اند ولی با گذشت زمان فارسی زبانان آن را استهبان نامیده اند زیرا ريشه كلمه استهبان كلمه پهلوي “ سته “ است كه با پسوند “ بان “ جمع شده و كلمه استهبان راتشكيل داده اند. بخش اول به معناي انگور و بخش دوم پسوند به معناي نگهبان است كه درحالت پيوسته به معني انگورستان و محلي جهت نگهداري و حفاظت از انگور مي باشند.

گردشگری شهرستان استهبان:

آتشکده ماه فرخان(آتشکده بهرام)

چهارطاقی ماه فرخان (آتشکده بهرام) مربوط به دوره ساسانیان است و در شهرستان استهبان، بخش رونیز شده است. این بنا از سنگ و ساروج ساخته شده. درضلع شمالی بنا دیواری یک دست قرار دارد و به نظر می رسد از پشت به بنای دیگری که اکنون کاملاً تخریب شده است وصل بوده. دردرون چهارطاقی گنبد با نیم دایره ای کم عمق و ضربی های کوچک در چهار زاویه سقف تزیین شده است. از لحاظ سبک معماری و ویژگی های بنا می توان این بنا را متعلق به عصر ساسانی دانست.

چارطاقی بدره ای ایج

چهارطاقی بدره ای ایج شامل مجموعه ای از خروجی قنات های بدره، ایوان سنگی، محراب اسلامی، جوی های ساروجی، تنوره های آسیاب های کهن و خرابه های دژ نگهبانان هستند. چهار طاقی مربوط به عصر ساسانی است و کف آن از زمین مقداری گود تر است و برای ورود به آن باید چند پله کوتاه را طی کرد. سرچشمه قناتهای واقع در این دره به داخل چهارطاقی هدایت شده و آب به حوض وسط آن وارد می شود. ما بین چهار ستون بنا چهار درگاه وجود دارد. غیر از درگاه زاویه جنوبی که در ورودی است درگاه های زوایای دیگر مسدود شده اند. در زاویه شمال و شرقی از درگاه ها دو پنجره جهت نورگیر شدن داخل بنا قرار دارد. در گوشواره های چهار طرف سقف ضربی های ظاهرا گچی زینت بخش داخل گنبد هستند. بفاصله چندین متر از چهارطاقی به طرف جنوب غرب و غرب در پایه سنگی کوه صفه ای تراشیده شده و ایوان بزرگی از درون سنگ کوه بیرون آورده اند. این ایوان که از آثار قبل از اسلام بوده از دل کوه تراشیده شده و در کنار سرچشمه بدره قراردارد. ایوان بااحداث محرابی در قرن هفتم تبدیل به مسجد سنگی شده است بنايی كم‌نظير است كه پيشينه‌اش به دوران ساسانيان باز می گردد. آنچه امروز تحت عنوان مسجد سنگی ايج، شناخته می شود، در واقع آتشگاهی بوده از زمان ساسانيان كه در دوره حاكميت ملوك شبانكاره، به مسجد تبديل شده است. بنای مسجد سنگی ايج، كه از آثار ارزشمند تاريخی و یکی از جاذبه های شهرستان استهبان، در شرق شيراز، محسوب مي شود، مشتمل بر فضايی با ۲ متر عرض، ۷ متر طول و ۴ متر ارتفاع است. در قرن پنجم هجری قمری، در ديواره جنوبی اين بنا، محرابی ساخته و از آتشكده به مسجد تبديل شده است و مابقی بنا مربوط به دوران ساسانيان است.کتیبه‌ای به خط نسخ قرآنی، بر جداره محراب اين بنا نقش بسته كه ترجمه فارسی آن این عبارت است “به کوشش امیر دربان که سرزنش شده است سنه ۴۰۷” تاریخ مذکور مربوط به دوره دیلیمان (‌آل‌بویه) در فارس و زمان سلطنت سلطان‌الدوله دیلمی است.

بقعه پیرمراد

امامزاده محمد بن علی بن ابراهیم بن موسی بن جعفر معروف به پیرمراد است.ضریح این امام زاده در وسط صحن آن و با قلم کاریهای بسیار زیبا واقع شده است. براساس اطلاعات گذشتگان در ابتدا گنبد بسیار کوچک و گلی داشته‌است که در اثر بارندگی شدید آسیب دیده است و گنبد آن به همت حاج میرزا بابا (۱۲۰۰-۱۲۸۲ هجری قمری) فرزند حاج آقا محمد فرزند آقا علی فرزند محمد علی بیگ ذوالقدر جهرمی که به حکومت بلوک اصطهبانات مصوب گردیده بود، مرمت و بازسازی و پس ازچند سال دوباره گنبد و ایوانی که تزیین به کاشی کاری بود ساخته شد.

بقعه شیخ محی الدین اعرابی

شیخ محی الدین اعرابی از شاعران و عرفای قرن 9 هجری قمری است که در نائین به دنیا آمده است و با شاهرخ بن تیمور معاصر بوده و ملاقاتی نیز با کمال خجندی داشته و از مریدان شیخ اسماعیل بوده است. وی پس از 60 سال سلوک در سال809 هجری قمری در استهبان در گذشت.

طبیعت گردی:

چشمه بدره در دره سرسبز و بسیار خوش آب و هوایی در منطقه ایج در مسیر استهبان به نیریز قرار دارد. درکنار سرچشمه آن یک چهار طاقی از دوره ساسانی باقی است.

تنگ لای تاریک در جنوب غربی شهرستان استهبان واقع شده است. که با برخورداری از پوشش جنگلی و چشمه سارهای متعدد جزء مناطق گردشگاهی استان محسوب می شود این مکان در طول سال پذیرای علاقه مندان به ورزشهای کوهستانی و دوستداران جلوه های طبیعی است.

تنگ ایج در دو کیلومتری روستای ایج در پایین دست آثار باستانی تنگ مصفای ایج (قلعه ایج) قرار دارد. ترکیب جاذبه های طبیعی از قبیل چشمه هوای لطیف کوهستانی و درخت زار مکان یاد شده را به چشم اندازی خیره کننده بدل کرده است.

گردشگاه پارک جنگلی استهبان بر دامنه کوه تودج در جنوب شهرستان استهبان منطقه ای با پوشش جنگلی مرکب از درختان انگور بادام پسته و انجیر وجود دارد. که از جاذبه های زیبای طبیعی این شهرستان به شمار می آید. در این مکان چشمه ای وجود دارد که با سرازیر شدن از دامنه آبشاری زیبا می آفریند.

گردشگاه بک بک منطقه‌ای حفاظت شده در جنوب شرقی استهبان است که میزبان گونه‌های متنوع و ارزشمندی از پرندگان مهاجر به‌شمار می‌رود. این گردشگاه در فصل مهاجرت و بازگشت پرندگان از جلوه‌های طبیعی بسیار زیبای منطقه است که چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره می‌کن.

آبشار استهبان یکی از زیباترین آبشارهای شهرستان است که در سال ۱۳۳۵ ه.خ، به همت حقیقت، بخش دار آن زمان استهبان و به معماری حاج حسین بنا (معمار پور)، و سنگ تراشی حاج احمد علی دژ ساخته شده است. آبشار، دارای شانزده پله است که با ریزش مداوم آبی زلال و گوارا از چشمه های کوه های استهبان جاری می شود.

از دیگر مناطق گردشگری شهرستان استهبان می توان به:

طبیعت گردی: تنگ استهبان، آبشار سلطان شهباز، آبشار درب آسیاب، چشمه قهری، باغ جوزا، سلخ بوخون، تفرجگاه مرغک رونیز، جزیره نرگس و …

تاریخی: مسجد جامع، کاروانسرای خانه کت، شهر باستانی خیر، قلعه دختر، قلعه دارالامان ایج، قلعه کافرها (اسماعیلیان) رونیز، مسجد محقق و …

 

چگونه به استهبان برویم:

این شهرستان فرودگاهی ندارد و اگر قصد سفر به این شهرستان را دارید باید از فرودگاه شهر فسا که در همسایگی این شهرستان قرار دارد استفاده کنید. ایستگاه قطار در این شهرستان وجود ندارد و اگر اهل رانندگی هستید سفر به استهبان با ماشین شخصی خودتان بهترین گزینه به حساب می آید و اگر حوصله رانندگی را ندارید می توانید با اتوبوس های پایانه اتوبوس رانی به این شهرستان سفر کنید.

اگر قصد اقامت در خود شهر استهبان را دارید هتل جهانگردی استهبان گزینه مناسب است. این هتل در محوطه ای سرسبز واقع شده و دارای 10 باب اتاق می باشد. ساختمان این هتل در طبقات همکف و اول بنا شده و فاقد آسانسور می باشد که واحد های اقامتی در طبقه اول واقع شده اند. این هتل در حدود سال 1348 فعالیت خود را آغاز کرده و در سال 1390 بهسازی شده است.

اگر از اقامتگاه های بومگردی لذت می برید این شهرستان دارای سه اقامتگاه است که اقامتگاه بوم گردی باغ دراز استهبان یکی از آنها است که در سال 1397 مرمت و به بهره برداری رسید. این اقامتگاه دارای 5 باب اتاق است که اتاق ها در طبقه همکف قرار دارند. اقامتگاه باغ دراز استهبان در باغی به وسعت 5 هکتار واقع شده است و گردشگران می توانند در طول مدت اقامت، از سپری کردن اوقات خود در فضای باغ لذت ببرند. از نظر موقعیت مکانی، اقامتگاه باغ دراز در روستای ردیفی بن دره واقع است و فاصله آن از شهر استهبان حدود 40 کیلومتر می باشد. دیگر اقامتگاه بوم گردی این شهرستان اقامتگاه خانه دایی است که در روستای درب قلعه استهبان قرار دارد. این اقامتگاه سنتی در زمینی به وسعت ۱۶۰۰ مترمربع با معماری منطبق بر خانه‌های روستایی بنا شده است. چشم انداز اقامتگاه به شالیزارهای وسیع و منطقه سرسبز و جلگه ایی رودخانه رودبال می‌باشد. خانه دایی دارای ۳ کلبه به سبک های سنتی کاه گلی، کپری و ۲ چادر عشایر میباشد که اقامت در آنها حس و حال زندگی ساده ی روستایی را برای توریست گردان به ارمغان می آورد. سومین اقامتگاه نیز اقامتگاه بوم گردی نعیمی در ۲۵ کیلومتری شهر استهبان است. این اقامتگاه بنایی قدیمی به قدمت 360 سال است که پس از مرمت مورد بهره برداری قرار گرفته است. اقامتگاه بوم گردی نعیمی دارای حیاطی وسیع با حوض آبی بزرگ و زیباست که گردشگران می توانند از فضای باز و تخت های چوبی چیده شده در حیاط استفاده کنند و به صرف نوشیدنی و لذت بردن از آب و هوای خوش این منطقه بنشینند.