شهرستان فسا

فسا یکی از شهرستان های استان فارس با مرکزیت شهر فسا است. این شهرستان از شمال با شهرستان استهبان، از شرق با شهرستان های داراب و زرین دشت، از جنوب با شهرستان جهرم، از غرب با شهرستان سروستان و از شمال غربی با شهرستان خرامه همسایه است. شهر فسا در ۱۴۰ کیلومتری شرق شیراز جای گرفته است و چهارمین شهرستان پرجمعیت استان فارس به‌شمار می‌رود، فسا به شهر گندم معروف است.

آب وهوا

آب وهواي شهرستان فسا گرم و خشک و معتدل است و میانگین میزان بارندگی آن، حدود 320 میلی‌متر در سال می‌باشد. میانگین دمای این شهر حدود 13 درجه سانتی گراد است. دمای هوا در تابستان به ۴2 درجه و کمینه دما در زمستان به 8- درجه سانتی‌گراد می‌رسد.

دين و زبان (گویش)

مذهب مردم جهرم شیعه می باشد و زبان آنان فارسي است و لهجه آن‌ها در طول زمان به فارسی سلیس تبدیل شده است. در برخی از روستاها هنوز هم کلمات و اصطلاحات و کلمات پهلوی قدیم تلفظ می‌شود. در برخی از بخش‌هاي آن نیز گويش عربی، لری و ترکي وجود دارد.

پوشش گياهي و نمونه جانوري

پوشش گیاهی این شهرستان شامل سرو کوهی، کُنار، کیالک، کلخنگ، بنه، بومادران، کوما، لاله وحشی، کنگر، آویشن و.. می‌باشند.این شهرستان به تناسب شرایط طبیعی و پوشش گیاهی، از حیات وحش متنوعی نیز برخوردار است. کل و بز، قوچ و میش، خرگوش، گرگ، روباه و… پرندگان شامل: کبک، تیهو، انواع پرندگان شکاری و … و انواع مارها و خزندگان و لاک پشت می باشد.

صنايع دستي

مهم‌ترین صنایع دستی این شهرستان قالی، قالیچه، گلیم، گبـّه، حصیر، رویه گیوه ، گیره و همچنین کوزه گری و … می باشد.

سوغات فسا

کماچ (نان فسایی) و نان کنجدی، شاخص‌ترین ارمغان و اصلی‌ترین سوغات شهرستان فسا محسوب می‌شود. گلیم، گبه، جاجیم، لیموترش، پرتقال، نارنج، نارنگی، انار، گردو، پسته، پسته کوهی(بنه) و صنایع دستی از دیگر سوغاتی‌های این شهر هستند.

غذاهای محلی

غذا های محلی این شهرستان شامل زيره و زعفراني، شير برنج ، بادمجان رو تاوه، بادمجان زيربريزه اي، آب پيازك، آب ماشكي، ماست و تــَـجـَني، نان اسفنـاجي، نان سيرمُوكي و …می باشد.

داستان فسا…

فسا ريشه در هزاره‌هاي قبل از ميلاد دارد، در کتیبه‌ها و سنگ نوشته‌های پرسپولیس از فسا با نام «پشی‌یا» یا «بشی» یاد شده‌است. جرج کامرون بر اساس مفاد لوح شماره ۵۳ از الواح گلی تخت جمشید، محل شهر «پشی‌یا» یا «بشی‌یه» را منطبق بر محل کنونی شهر فسا می‌داند. واژه «بشی‌یه» در واقع صورت عیلامی واژه پسا می‌باشد. این واژه به دلیل عدم وجود حرف «پ» در زبان عربی، پس از ورود اعراب و تبادلات فرهنگی به صورت «بسا» و گاهی نیز «فسا» تلفظ و ثبت گردید. فسا در لغت نیز به معنی «محل سکونت و قرارگاه» یاد شده‌است. در زمان هخامنشیان شهر فسا و نواحی اطرافش پررونق و آباد بوده، چنان‌که مطابق الواح گلی تخت جمشید، «اَرتَخم» حاکم فسا، مزد ۱۵۰ کارگری که در بشی‌یا (فسا) و کبرپیش (خفر) کار می‌کردند از خزانه‌دار کل پارس «راتی بیندا» خواسته‌است. این شهرستان در دوره ساسانیان نیز از جایگاه و رونق خاصی برخوردار بوده‌است، چنان‌که قاضی القضات انوشیروان، فسایی بود و در همین دوران «زرادشت بن خرگان» عقاید خود را در قالب (دریست دین) در ایران و روم منتشر کرد و تزلزل جدی در نظام طبقاتی ساسانی به وجود آورد. به‌طور کلی در دوران ساسانی و مقارن ظهور اسلام، شهر فسا به عنوان بزرگترین شهر کوره دارابگرد به‌شمار می‌آمده فسا در سال ۱۷ هجری پس از نبردی سهمگین به دست مسلمانان فتح گردید و «ساری بن زنیم» و پس از آن «آزادمرد» (شاید ایرانی بوده که نام فارسی داشته) به حکومت فسا منصوب شدند. در قرن اول هجری فسا مرکز ضرب سکه بود. وجود رفاه، امنیت و توسعه اقتصادی شاخصه ای بود که در تمامی نوشته‌های سیاحان و جغرافی دانان مسلمان داخلی یا خارجی این دوران به فسا نسبت داده شده‌است. اما به دلیل مساجد مروج افکار اسماعیلیه، نقش ارسلان بساسیری در تضعیف خلافت عباسی این شهر مورد هجومهای ویرانگرانه سلجوقیان، شبانکاره‌ها و دردوران بعد افاغنه قرار گرفت و شهر فسا رو به ویرانی نهاد ولی به مرور به دلیل موقعیت جغرافیایی و طبیعی خود دوباره توانست در دوره صفویه و افشاریه به رونق برسد.

گردشگری شهرستان فسا

همانطور که از داستان فسا پیداست این شهرستان پیشینه هزاران ساله و دردها، شادی ها و زیبایی های بی نظیری را به خود دیده است که هنوز نشانه هایی از آنها در دل این شهرستان وجود دارد که دیدن و شنیدن آنها هر بیننده ای را به حیرت وادار می کند، در ادامه به برخی از آنها اشاره خواهیم کرد.

آتشکده سنگی (تنگ کرم)

آتشکده سنگی (تنگ کرم) مربوط به دوره ساسانیان، و در تنگ کران یا تنگ کرم شهرستان فسا در استان فارس است. این اثر در تاریخ ۱۲ اسفند ۱۳۱۵ با شماره ثبت ۲۶۴ به‌ عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این اثر بر اثر انفجار دینامیت به طور کامل تخریب گردیده است.

آتشکده غمپ فسا

در بیست کیلومتری شمال فسا در کنار دریاچه کوچکی آثاری از دوره ساسانیان بر جا مانده است که در میان آنها یک آتشکده نیز دیده میشود که سقف آن ریخته است. در شمال فسا برکه ای کوچک وجود دارد که در لهجه محلی، غمپ خوانده می شود. اهالی محل این آتشکده را به نام قربانگاه می شناسند و آنرا به طهمورث پادشاه پیشدادیان نسبت می دهند. در کنار آتشکده آثار متفرقه ای از یک شهر ساسانی دیده می شود، از جمله سنگ سلمان که دروازه ورودی یک بنا بوده است. مصالح این کاخ ساروج و سنگ لاشه می باشد که با روکشی از گچ پوشیده شده است . در سمت چپ غمپ و درست آن طرف جاده، سنگی چهارگوش و یکپارچه به بلندای تقریبی دوگز استوار و محکم ایستاده و خود را از حوادث بی شمار روزگار مصون و محفوظ نگه داشته است. روی یکی از سطوح آن دایره ای حجاری کرده اند که از نقوش درون آن چیزی بر جای نمانده است. در راس آن گودال کوچکی است که احتمالاً آتشگاه این آتشکده بوده. این سنگ متعلق به آتشکده دوره ساسانیان است که پاره ای از زردتشتیان پارس در اینجا سکونت داشته و آیین های مذهبی خود را به انجام می رسانده اند.

کاروانسرای میان جنگل

کاروانسرای میان جنگل مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان فسا، بخش مرکزی، دهستان جنگل، ۱ کیلومتری شمالی روستای بیدک واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۱۸۵۴ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

کاروانسرای براشلو

کاروانسرای براشلو مربوط به دوره صفوی است و در فسا، ۸ کیلومتری شمال شهرک جدید فاز ۵، منطقه براشلو واقع شده و این اثر در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۶ با شماره ثبت ۲۱۸۷۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

امامزاده زاهد (ع)

مرقد مطهر این امامزاده که از نوادگان امام هفتم (ع) است، در بخش زاهد شهر در جنوب فسا و در کنار قبرستان شهر واقع شده و ساختمان فعلی آن جدید می باشد. گنبد این امامزاده دارای تزیینات کاشیکاری معرق به رنگ لاجورد است.

امامزاده حسین (ع)

امامزاده حسین (ع) فسا از فرزندان امام موسی بن جعفر متوفی به سال ۱۰۳۰ ه.ق در فسا؛ از نوادگان عقیل، برادر حضرت علی (ع) که به قولی حاکم فسا، در عهد حجاج بوده و بدین لحاظ مردم آنها را شاهزاده، نامیده‌اند. از نوادگان امام جواد (ع )، که حرم مطهر وی، در ۳۵ کیلو متری جاده فسا ـ شیراز، قرار گرفته است

امامزاده ابراهیم فسا

به اعتقاد اهالی شاهزاده ابراهیم و قاسم از نوادگان عقیل برادر حضرت علی (علیه السلام) می باشند و به قولی حاکم فسا درعهد حجاج بوده و بدین لحاظ مردم به آنها شاهزاده می گویند. علت شهرت شاهزاده بودن آنان بدان جهت است که آنان از طرف پدر عقیلی هستند و نسب به امامزاده معصوم ندارند و چنین شرافت نسبی در آنان نیست لذا این دسته از طالبیون را به عنوان شاهزاده خطاب می کردند. مضافاً بر اینکه شاهزاده ابراهیم و قاسم از طرف مادر نسب به امیرالمومنین علی (علیه السلام) می رسانند و سرانجام این شرافت را از طرف مادر کسب نموده اند.

سنگ قبر سلمان

سنگ قبر در بالای چهل چشمه و پایین کوه تودج و بالاتر از روستای تنگ کرم قرار دارد که احتمالاً مدخل یا دروازه شهر در زمان ساسانیان بوده و به شکل مکعب است که خطوط آن صدمه دیده است. سنگ قبر دارای 2 متر طول و 5/0 عرض می باشد.

تل ضخاک

تل خاکی مشهور به تل ضحاک در 3 کیلومتری جنوب فسا واقع شده است. طبق بررسی کارشناسان اروپایی آثار به دست آمده از تل ضحاک متعلق به دوران ماقبل تاریخ تا قرن 4 هجری قمری است. از تل ضحاک لوازم زندگی بعد از اسلام نیز کشف شده که بیانگر آبادی و رونق آن تا دوران حکمای عباسی است.

تپه دانیالی (تپه دیناری)

این تپه باستانی حدود ۱۰ هکتار می باشد که بقایای انواع تکه های سفالی و آجری و … بر روی این تپه وجود دارد. قطعات سفال مربوط به ۱۷۰۰ سال پیش از اسلام می باشد و این اثر هنوز به ثبت نرسیده است.

طبیعت گردی

کوه تودج (توده)

از روستای علی آباد سرخه شروع و تا داراب امتداد دارد که بلندترین نقطه آن ۳۱۵۵ متر ارتفاع دارد. از ارتفاعات این کوه می توان به کمر زرد، دره سیاه و برگ سیب اشاره نمود که در آن باغات بادام وحشی و انگور و انوع درختچه وجود دارد. در دامنه این کوه نیز خاک قرمز رنگ وجود دارد.

گردشگاه چهل چشمه

این چشمه در سال های گذشته نه تنها آب کشاورزی این روستا بلکه چندین روستا را تأمین می کرد. در ا طراف این چشمه نیز به اصطلاح گیاه جارو به صورت خود رو وجود داشت که اهالی مخصوصا زنان روستا آن را جمع آوری و اقدام به بافت جارو می کردند. گردشگاه معروف چهل چشمه نیز در دامنه کوه تودج قرار دارد که در قدیم الایام از جاهای مختلف جهت اوقات فراغت و تفریح و شنا به این مکان می آمدند.

کوه خرمنکوه

کوه خرمنکوه نیز در مجاورت این روستا و روبروی کوه تودج قرار دارد که ارتفاع آن ۳۱۸۵ متر گزارش شده است. در ارتفاعات این کوه چشمه ای وجود دارد به نام خان گردو. ابتدای این دو کوه به صورت قلعه مانند می باشد که هنوز آثارش موجود می باشد که به عنوان قلعه دختر و پسر از آن یاد شده است. در دامنه ی این کوه نیز چشمه ای معروف به نام قمپ آتشکده وجود دارد که در زمان گذشته از جاذبه گردشگری بالایی برخوردار بوده است و متأسفانه آب این چشمه همزمان با چهل چشمه خشک شده است. این مکان به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

از دیگر مناطق گردشگری شهرستان جهرم می توان به:

از دیگر آثار شهرستان فسا دریاچه و چشمه قمپ آتشکده، تنگ کرم، مرقد امامزاده حسن (ع)، تپه های باستانی نعلکی، تل سیاه، چهل چشمه و آثار منطقه جلیان و … اشاره کرد.

چگونه به فسا برویم

این شهرستان دارای فرودگاه است اما از این فرودگاه جهت پروازهای آزمایشی استفاده می گردد و شما برای سفر هوایی باید از فرودگاه های شیراز و یا جهرم استفاده کنید برای قطار نیز باید از ایستگاه قطار شیراز کنید و بعد از رسیدن به شیراز، از طریق زمینی به فسا بروید. گزینه دیگر استفاده از خودرو شخصی و یا اتوبوس است.

اقامت در فسا

اگر قصد ماندن در خود شهر را دارید پیشنهاد ما مهمانسرای جهانگردی فسا است. مهمانسرا جهانگردی فسا از هتل های با سابقه عضو گروه هتل های ایرانگردی و جهانگردی می باشد. این هتل با حدود 60 دهه فعالیت در شهرستان فسا در سال 1388 بازسازی شد. و در فاصله 4 کیلومتری از دانشگاه علوم پزشکی فسا در استان فارس واقع شده است.

اگر به بومگردی علاقه مند هستید اقامتگاه بوم گردی آسمان آبی فسا با قدمت بیش از 60 سال گزینه خوبی می باشد. این اقامتگاه دارای 3 باب اتاق و 2 کلبه می باشد و در سال 1396 افتتاح گردیده است. اقامتگاه آسمان آبی در روستای آب آسمانی واقع است و فاصله آن تا مرکز شهر فسا، حدود 40 کیلومتر می باشد. گردشگران می توانند ضمن آشنایی با زندگی بومیان استان فارس، از اقامت در طبیعت و مناظر چشم نواز روستای آب آسمانی لذت ببرند.